يوگيراج ليلا شاهه مهراج
شروعاتي جيون سنڌ جي حيدرآباد ضلعي جي ٽنڊي باگي تعلقي ۾ محراب چانڊئي نالي ننڍي ڳوٺ ۾ برهم کتري ڪُل ۾ 23 ڦڳڻ سنبت 1937 (سنه 1880) ۾ سوامي جن جو جنم ٿيو. سندن پتا جو نالو شري ٽوپڻداس ۽ ماتا جو نالو شريمتي هيمي ٻائي هو. ڇٺيءَ جو نالو ليلا رام نڪتن.
ليلا رام اڃا پنجن سالن جو ئي مس ٿيو ته سندن ماتا پرلوڪ پڌاريا، ان ڪري سندس پتا جي وڏي سئوٽ شري پرئي مل جنهن کي سندس پتا شري ٽوپڻداس پيءُ ٿي پرڻايو هو، تنهنجي ڌرمپتني شريمتي سمجهه ٻائي سندس پالنا ڪرڻ لڳي. نه رڳو ايترو پر ليلارام اڃا ڏهاڪو سالن جو مس ٿيو ته سندس پتا به وئڪنٺ راهي ٿيو. هاڻي شري پريو مل ۽ شريمتي سمجهه ٻائي ليلا رام جي ماتا پتا جيئن سار لهندا هئا. اُن وقت اڄ جيئن هر هنڌ اسڪول ۽ ڪاليج ڪونه هئا ۽ نڪو عام تعليم جو ڦهلاءُ يا چاهه هو. سو هن ٻالڪ به ڪا اسڪولي تعليم حاصل ڪانه ڪئي، اڃا اٽڪل 12 سالن جو ٿيو ته کيس سندس پڦاٽ ڀائي لکو مل جي دڪان تي ڇڏيو ويو ته دنيا جو وهنوار سکي ۽ ڪمائي.
محراب چـانـڊئـي جـو ڳـوٺ نـنـڍڙو هو ۽ اُن ڳوٺ جـا دڪــاندار ٽنڊي باگي مان وکر خريد ڪري ايندا هئا. ڀائي لکو مل به گهربل شين جو چٺو تيار ڪري ليلارام کي ڏيندو هو ته جيئن ٽنڊي باگي مان خريداري ڪري اچي.
ليلا رام جڏهن اڃا پنجن سالن جو مس هو ته سندس پتا شري ٽوپڻداس پنهنجي ٻالڪ کي انجام موجب کڻي تلهار ۾ رتن ڀڳت جي درٻار ۾ پهتو ۽ وينتي ڪيائون ته، ”اوهان جي آسيس سان مليل ٻالڪ شيوا ۾ حاضر آهي، هاڻي ڪرپا ڪري موکيا وٺي اسان کي ٻالڪ بخشيش ڏيو.“ سنت ديالو دل ٿيندا آهن. سنت رتن ڀڳت شري ٽوپڻداس جي دل دکائڻ ڪين چاهي، پر کيس چيائين ته، ”ٻالڪ اوهان جي گهر ڪونه رهندو ۽ اسان جي درٻار ۾ پاڻيهي موٽي ايندو.“ ان ريت ٻالڪ کي آسيس ڪري، ٻالڪ پتا جي حوالي ڪيو، پتا خوش ٿي گهر موٽيو.
ليلا رام تي ليلا شاهه جو نالو ڪيئن پيو؟ ان لاءِ خود سوامي جن ٻڌايو ته ستگرو سوامي ڪيشورام جن کين چيو ته هاڻي تون اڌياتمڪ مارگ ۾ گهڻو وڌي ويو آهين، ان ڪري تو تي نالو ليلا رام بدران ليلا شاهه رکجي ٿو ۽ اُهي کيس ليلا شاهه جي نالي سان پڪاريندا هئا.
سوامي جن پنهنجي جيون ۾ انيڪ پراُپڪار جا ڪاريه جدا جدا هنڌن تي چالو ڪيا ۽ اهي يوگيه ماڻهن کي سونپي ڇڏيا. جدا جدا وڏن ڪارين جي شروعات ڪندي به هو اُنهن ۾ اُلجهي هڪ هنڌ ڪونه ويٺا. آديپور، اجمير، آگري، جهوناڳڙهه وغيره شهرن ۾ سندن چڱا ڪم هلندا هئا.
سوامي ليلا شاهه مهاراج اسلام ڪوٽ ايندا رهندا هئا، ڪڏهن ڪٿي ته ڪڏهن ڪٿي هوندا هئا. سندن اها چوڻي عام هوندي هئي ته ”روٽي راج تي، رَلي ڪُلهي تي“. تقريبن سنڌين ۾ لاڏ ڪمل سومجي مل ۽ ڏانو مل جي گهر وڌيڪ ايندا هئا. اسلام ڪوٽ ۾ سوامي ليلا شاهه مهاراج جي سائين نيڻو رام سان ڪچهري ٿيندي هئي. هڪ دفعي سوامي ليلا شاهه مهاراج کان ڪنهن پريمي سائين نيڻو رام جن جي باري ۾ پڇيو، تڏهن ليلاشاهه وراڻيو اسين ته پٽ صـرف ڪرم يوڳي آهيون. هي پورن يوڳي آهي، هر فن مولا آهي. هي ساڌو به آهي، فقير به آهي ڀڳت به آهي ۽ ڪرم يوڳي به آهي.
4 نومبر 1973ع برابر 8 ڪتي سنبت 2030 آرتوار ڏينهن 93 سال ۽ ساڍا ست مهينا جيون ليلا پوري ڪري 8 بجي 40 منٽن تي هميشه لاءِ اکيون پوري جوتي جوت سمائجي ويا.
چوڌاري شوڪ جي لهر ڇانئجي ويئي، پالڻپور ۾ پورن هڙتال ٿي ويئي، سوامي جن جي برهم لين ٿيڻ جو سماچار ريڊيو تان ٻڌايو ويو جنهن ڪري جتي ڪٿي اها دکدائڪ خبر ڦهلجي ويئي